Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm

Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm

Lê Anh Chí

__________________________________________

Dàn Bài :

I) Lời thề gượng gạo và gian xảo của Hồ Quí Ly

II) Nhà Trần bị diệt về tay Trần Nghệ Tông

III) Hồ Quí Ly theo vua Trần Duệ Tông đi đánh trận và khi nguy biến chẳng thèm cứu giúp vua

IV) Hồ Quí Ly giết vua Trần và công thần nhà Trần

V) Hồ Quí Ly cướp ngôi vua và có khoảng một triệu quân

VI) Hồ Quí Ly ẩn náu ở thành Tây Đô

VII) Hồ Quí Ly chém đầu Ngụy Thức

VIII) Hồ Quí Ly lại bỏ thành Tây Đô mà chạy

IX) Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm, ý nghĩa của ‘Thiên Cầm’

X) Hồ Quí Ly bị giải về Tàu, bị đầy làm lính , nhưng không bị giết

XI) Luân lý của câu chuyện : nhân cách của Hồ Quí Ly, chính sách của vua Tàu, sự thiêng liêng ...

__________________________________________

Hồ Quí Ly đã thề với Trần Nghệ Tông rằng : ‘‘Nếu thần không biết dốc lòng trung, hết sức giúp Quan gia để truyền đến con cháu về sau thì trời sẽ ghét bỏ thần’’ . Lời thề này của Hồ Quí Ly thật là dởm : thường, để chứng tỏ lòng thành, người ta thề sẽ chịu những hình phạt nặng như : tuyệt tử, tuyệt tôn, phân thây muôn đoạn, chớ ai lại thề ‘‘ trời sẽ ghét bỏ’’. Rõ ràng là HQL tự biết rằng sẽ làm phản , nên dọn trước cho hắn ta hình phạt nhẹ nhàng là ‘bị trời ghét’ !

Lời thề này, dù gượng gạo và gian xảo, lại rất thiêng : sau Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm ...

VNSL = Việt Nam Sử Lược (Trần Trọng Kim)

TQCDN = Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa( La Quán Trung, dịch giả Tử Vi Lang)

ĐVSKTT = Đại Việt Sử Ký Toàn Thư

ĐVTS = Đại Việt Thông Sử (Lê Quí Đôn)

TNT = Trần Nghệ Tông

HQL = Hồ Quí Ly

LQT = La Quán Trung

TTK = Trần Trọng Kim

I) Lời thề gượng gạo và gian xảo của Hồ Quí Ly

==== ĐVSKTT :

Mùa hạ, tháng 4, sau hội thề , thượng hoàng gọi Quý Ly vào cung, ung dung bảo rằng: "Bình chương là họ thân thích nhà vua, mọi việc nước nhà đều trao cho khanh cả . Nay thế nước suy yếu, trẫm thì già nua. Sau khi trẫm chết, quan gia nếu giúp được thì giúp, nếu hèn kém ngu muội thì khanh cứ tự nhận lấy ngôi vua".

Quý Ly bỏ mũ, rập đầu khóc lóc từ tạ, chỉ trời vạch đất thề rằng: "Nếu thần không biết dốc lòng trung, hết sức giúp Quan gia để truyền đến con cháu về sau thì trời sẽ ghét bỏ thần".

Quý Ly lại nói: "Lúc Linh Đức Vương làm điều thất đức, nếu không nhờ oai linh bệ hạ thì thần đã ngậm cười dưới đất rồi, còn đâu được tới ngày nay! Thần dù nát thịt tan xương cũng chưa hề báo đáp lấy một trong muôn phần ơn đức đó, dám đâu lại có lòng khác!".=====

Câu ‘‘Thần dù nát thịt tan xương cũng chưa hề báo đáp lấy một trong muôn phần ơn đức đó, dám đâu lại có lòng khác!’’ chỉ là câu ví dụ , chỉ giả vờ tỏ lòng biết ơn, chẳng phải thề ! Quý Ly nói câu này để tung hỏa mù, để làm cho Nghệ Tông tưởng là HQL thề như vậy.

Hồ Quí Ly thề như sau : ‘‘Nếu thần không biết dốc lòng trung, hết sức giúp Quan gia để truyền đến con cháu về sau thì trời sẽ ghét bỏ thần’’

Lời thề này của Hồ Quí Ly thật là dởm : thường, để chứng tỏ lòng thành, người ta thề sẽ chịu những hình phạt nặng như : tuyệt tử, tuyệt tôn, phân thây muôn đoạn, chớ ai lại thề ‘‘ trời sẽ ghét bỏ’’. Rõ ràng là HQL tự biết rằng sẽ làm phản , nên dọn trước cho hắn ta hình phạt nhẹ nhàng là ‘bị trời ghét’ !

Lời thề này của Hồ Quí Ly chứng tỏ là Hồ Quí Ly sẽ làm phản; vậy mà Nghệ Tông vẫn không hiểu !

Lời thề này, dù gượng gạo và gian xảo, lại rất thiêng : sau Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm ...

II) Nhà Trần bị diệt về tay Trần Nghệ Tông

Điều khủng khiếp về nhà Trần là : Nhà Trần bị diệt về tay Trần Nghệ Tông, vua nhà Trần.

Trần Nghệ Tông, vua nhà Trần, đã nghe lời HQL và : giết trung thần nhà Trần, giết tông thất nhà Trần. Tệ hại nhất và tàn nhẫn nhất là Trần Nghệ Tông đã nghe lời HQL và giết Đế Hiển, vua nhà Trần (Đế Hiển là con Duệ Tông, được Trần Nghệ Tông lập lên làm vua, còn Trần Nghệ Tông làm Thái thượng hoàng)

III) Hồ Quí Ly theo vua Trần Duệ Tông đi đánh trận và khi nguy biến chẳng thèm cứu giúp vua

Nhắc lại lịch sử : Hồ Quí Ly theo vua Trần Duệ Tông đi đánh Chiêm Thành, vua thân làm tiên phong, bị vây ở thành Đồ Bàn, Hồ Quí Ly lãnh hậu quân, chẳng thèm cứu giúp vua, lại bỏ chạy ; Trần Duệ Tông tử trận thế mà Trần Nghệ Tông không hề bắt tội Hồ Quí Ly !

IV) Hồ Quí Ly giết vua Trần và công thần nhà Trần

Hồ Quí Ly giết vua Trần , giết tông thất nhà Trần và công thần nhà Trần theo 2 giai đoạn :

1) khi Trần Nghệ Tông còn sống, Hồ Quí Ly xúi Trần Nghệ Tông làm những việc này

2) khi Trần Nghệ Tông đã mất, Hồ Quí Ly tùy tùy tiện tiện giết vua Trần , giết tông thất nhà Trần và công thần nhà Trần

V) Hồ Quí Ly cướp ngôi vua và có khoảng một triệu quân

a)Trần Nghệ Tông chết rồi (năm 1394), HQL tiếp tục lộng quyền, và cuối cùng giết vua Trần Thuận Tông, phế Trần Thiếu Đế rồi tự lập làm vua, (năm 1400) (Trần Thiếu Đế là cháu ngoại của HQL nên không bị giết)

b) Hồ Quí Ly là loạn thần đại nghịch vô đạo lại tàn ác , nên dân Đại Việt rất ghét họ Hồ ; có nhiều người sang kêu với nhà Minh rằng HQL làm điều tiếm nghịch ...

c) Hồ Quí Ly có khoảng một triệu quân

Hồ Quí Ly muốn có một triệu quân, nên làm lại sổ hộ tịch, bắt dân chúng phải làm khai sinh một cách gắt gao, để tuyển thêm binh ; cuối cùng số quân tăng rất nhiều , Hồ Quí Ly có lẽ có khoảng một triệu quân

VI) Hồ Quí Ly ẩn náu ở thành Tây Đô

năm 1407, vua Minh sai Trương Phụ đem 80 vạn quân theo hai đường sang đánh nước ta. Biết dân Đại Việt rất ghét họ Hồ, Trương Phụ tuyên truyền rằng sẽ diệt nhà Hồ và lập lại nhà Trần. Quân nhà Hồ không đánh mà tan. Hồ Quí Ly phải chạy vào Thanh Hóa và ẩn náu ở thành Tây Đô

VII) Hồ Quí Ly chém đầu Ngụy Thức

Tình thế đã nguy cấp lắm, Ngụy Thức bảo Hồ Quí Ly ‘Làm một ông vua không nên để bị bắt, xin bệ hạ tự đốt mình mà chết’

Hồ Quí Ly liền chém đầu Ngụy Thức (HQL ban cho Ngụy Thức họ Ngụy vì ông cương trực như Ngụy Trưng đời Đường)

VIII) Hồ Quí Ly lại bỏ thành Tây Đô mà chạy

thành Tây Đô rất kiên cố, nhưng có địa thế giữa núi cuối sông, như cái ngục nhà trời, Hồ Quí Ly không đủ kiên nhẫn , lại bỏ thành Tây Đô nhắm phương nam mà chạy

IX) Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm, ý nghĩa của ‘Thiên Cầm’

Hồ Quí Ly bỏ thành Tây Đô nhắm phương nam mà chạy, đến địa phận Hà Tĩnh, thì bị bắt ở núi Thiên Cầm.

Ý nghĩa của ‘Thiên Cầm’ :

a) theo LTHCLC, ‘Thiên Cầm’ có nghĩa là đàn trời, tên núi này do một vua Hùng Vương đặt ra : vua ta ngao du sơn thủy đến đây, nghe được nhạc trời du dương huyền ảo, nên đặt tên núi như vậy.

b) ‘Thiên Cầm’ còn có nghĩa là trời bắt, (Hai chữ ‘Cầm’ (‘bắt’ và ‘đàn’) viết khác nhau)

Từ ngày HQL bị bắt ở núi Thiên Cầm, người ta viết chữ ‘Cầm’ theo nghĩa ‘bắt’.

Lời thề của Hồ Quí Ly đã ứng nghiệm : Hồ Quí Ly rõ ràng là ‘bị trời ghét’, rõ ràng là ‘bị trời ghét’ vì HQL bị bắt ở núi Thiên Cầm, núi ‘trời bắt’.

X) Hồ Quí Ly bị giải về Tàu, bị đầy làm lính , nhưng không bị giết

Vua quan nhà Hồ , trong đó có Hồ Quí Ly và Nguyễn Trãi, bị giải về Tàu, và đều được tha tội chết.

Riêng Hồ Quí Ly bị đầy làm lính ở Quảng Tây (bị tội nặng nhất), ý của Minh Thành Tổ là muốn làm nhục HQL.

Lời thề của Hồ Quí Ly lại ứng nghiệm thêm một lần nữa: Hồ Quí Ly bị bắt về Tàu, bị đầy làm lính , nhưng không bị giết, rõ ràng là ‘bị trời ghét’ và chỉ ‘bị trời ghét’ mà thôi.

( Nhưng đó là quả báo ở chốn dương gian, còn khi chết, Hồ Quí Ly sẽ bị hành hình như thế nào, dưới địa ngục, thì lại là chuyện khác ! )

XI) Luân lý của câu chuyện : nhân cách của Hồ Quí Ly, chính sách của vua Tàu, sự thiêng liêng ...

a) nhân cách của Hồ Quí Ly,

Hồ Quí Ly là loạn thần đại nghịch vô đạo lại tàn ác và là kẻ tham sinh úy tử:

_-loạn thần đại nghịch vô đạo

từ lúc Hồ Quí Ly theo vua Trần Duệ Tông đi đánh Chiêm Thành, vua thân làm tiên phong, bị vây ở thành Đồ Bàn, Hồ Quí Ly lãnh hậu quân, chẳng thèm cứu giúp vua, lại bỏ chạy

giết vua Trần , giết tông thất nhà Trần và công thần nhà Trần

_-tàn ác :

Để cướp ngôi , Hồ Quí Ly giết rất nhiều người kể cả vua Trần .

Hồ Quí Ly xử lăng trì Trần Thiêm Bình.

Hồ Quí Ly chém đầu Ngụy Thức

_-Hồ Quí Ly tham sinh úy tử

Hồ Quí Ly là kẻ tham sinh úy tử, đã làm vua mà để cho giặc bắt được, lại vui mừng vô cùng khi được vua Minh tha chết, (và khi đối đãi với người khác thì ra oai cực kỳ tàn nhẫn : xử lăng trì Trần Thiêm Bình !)

b) chính sách của vua Tàu

Xem

149) Nhà Minh không hứng thú gì với việc lập con cháu nhà Trần, không những thế, đó là điều đại tối kỵ của Nhà Minh

c) sự thiêng liêng ...

Lời thề của Hồ Quí Ly đã ứng nghiệm : Hồ Quí Ly bị bắt ở núi Thiên Cầm, bị giải về Tàu, bị đầy làm lính, nhưng không bị giết, rõ ràng là ‘bị trời ghét’ và chỉ ‘bị trời ghét’ mà thôi ...

* Lê Anh Chí *.

_____________

Sách tham khảo :

Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Sử quan đời Trần và Lê (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)

Đại Việt Thông Sử, Lê Quí Đôn

Lam Sơn Thực Lục, Nguyễn Trãi viết theo lời kể của vua Lê Thái Tổ (bị sửa đổi bởi nhà Mạc, nhà Trịnh)

Bình Ngô Đại Cáo, vua Lê Thái Tổ (Nguyễn Trãi soạn văn) (có thể bị sửa đổi)

Việt Giám Thông Khảo Tổng Luận, Lê Tung

Việt sử Tiêu án, Ngô Thì Sĩ

Dư Địa Chí, Nguyễn Trãi (bị sửa đổi)

Đại Việt Sử Lựơc, tác giả khuyết danh (thời Trần Phế Đế)

Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục, sử quan triều Nguyễn